‘Mijn moeder was er niet bang voor om dood te zijn’

Hij schreef in 2000 al over zijn moeder. Maar dat was fictie, in de roman Ik omhels je met duizend armen. Het zojuist verschenen Wie waarlijk leeft van schrijver Ronald Giphart (1965) is ‘nadrukkelijk’ een waar eerbetoon aan zijn moeder Wijnie.

Je schreef een boek over je moeder, oud-politica Wijnie Jabaaij. Dit jaar is het 25 jaar geleden dat ze overleed. Vanwaar de behoefte nu over haar te schrijven?

“Toen mijn moeder overleed was ik 29, inmiddels ben ik 54. Er is nogal wat gebeurd in mijn leven: zo heb ik onder meer drie kinderen gekregen die hun oma nooit hebben gekend. Mijn oudste zoon is onlangs afgestudeerd als politicoloog en ook de andere twee willen weten wie hun oma was. Vandaar dat de 25ste sterfdag van mijn moeder een mooie aangelegenheid was om eens over haar te schrijven. En door de bril van de huidige tijd naar haar leven en opvattingen te kijken.”

Je moeder en haar overlijden vormden eerder inspiratie voor je roman Ik omhels je met duizend armen (2000). Hoe anders was het om dit gegeven in fictie weer te geven?

“Mijn roman was vooral fictie. Natuurlijk had ik veel van de gebeurtenissen uit dat boek gebaseerd op gebeurtenissen uit mijn eigen leven maar ik wilde toch vooral een verhaal vertellen: hoe een zoon omgaat met het verlies van zijn te jong gestorven moeder. Het sterven zelf speelde een grote rol, ik wilde vertellen over de opluchting die het hoofdpersonage voelde toen zijn moeder na een slepend ziekbed zelf haar einde koos. Ik omhels je was niet zozeer een eerbetoon aan mijn eigen moeder. Wie waarlijk leeft is dat nadrukkelijk wel. Ik wilde onderzoeken wat haar drijfveren waren, hoe ze in het leven stond.”

Je zegt: ‘Inmiddels ben ik op mijn 54ste nog maar een jaar verwijderd van de leeftijd die Wijnie had toen ze stierf.’ Wat doet dat met je? Ben je nu meer met haar en de dood bezig?

“Het sterven van mijn moeder maakte op mij destijds grote indruk. Nu ik zelf de leeftijd nader die zij had toen ze stierf is het op een bepaalde manier makkelijker om me voor te stellen hoe zij zich op het einde van haar leven zal hebben gevoeld. Zij wilde de baas blijven over haar leven, zeker toen haar lichaam strijd met haar begon te voeren. Toen ze voorbij een grens was – namelijk dat ze niet meer kon praten – nam ze haar beslissing zelf haar einde te kiezen. Dat was een beslissing waarachter ik volmondig stond, hoe zwaar die ook was voor mijn zus en mij. Mijn moeder was er niet bang voor om dood te zijn, alleen het moment waarop die hufter zich kwam melden vond ze wat slecht getimed. Ik ben overigens in navolging van mijn moeder ook niet bang om dood te zijn.”

Fotograaf: Marc Deurloo

Je moeder koos voor euthanasie. Wat vond en vind je daarvan? Hoe sta jij hiertegenover?

“Dat vond ik een even logische als moedige keuze. Mijn moeder wilde de regisseur van haar leven blijven en dat is haar gelukt. Ik begreep dat. Zelf het moment van je einde te kunnen kiezen vind ik een verworvenheid die we ons niet meer moeten laten afnemen. Ik heb in Nederland – en ook in het buitenland – regelmatig het recht op euthanasie moeten verdedigen.”

Wat is je allermooiste herinnering aan je moeder? Hoe typeer je haar?

“Dat is een onmogelijke vraag, je kunt een mens niet samenvatten in een pakkende anekdote of smeuïg verhaal. Mijn moeder was – voor mij als zoon – primo en alleen maar een moeder, de vrouw die mij heeft gebaard en grootgebracht. Dat zei ze zelf ook: ‘Als ik iets ben geweest is het moeder.’”

Je schreef Alle tijd (fictie) en nu Wie waarlijk leeft (non-fictie) als laatste titels in een omvangrijk oeuvre. Wat wordt je volgende project?

“Ik ben bezig met een novelle genaamd Angstzweet, een verhaal over een nacht die een man doorbrengt in een kantoorgebouw waar wordt ingebroken. Hij wordt geconfronteerd met angsten die hij niet kende.”

Wie waarlijk leeft

In juni 2020 is het vijfentwintig jaar geleden dat oud-politica Wijnie Jabaaij overleed. Als Kamerlid maakte ze zich sterk voor vrouwenrechten en de positie van minderheden. Ze stond bekend om haar ongekunstelde directheid en tegelijkertijd haar charme. Nadat bij haar ms was geconstateerd moest Jabaaij zich op haar 49ste noodgedwongen terugtrekken uit de politiek. Ze overleed op 56-jarige leeftijd. Wijnie Jabaaij was de moeder van schrijver Ronald Giphart, die in zijn roman Ik omhels je met duizend armen schreef over een moeder die – net als Wijnie Jabaaij – door euthanasie uit het leven stapte. In Wie waarlijk leeft schrijft Giphart opnieuw over zijn moeder, maar nu zonder de sluier van fictie. Over haar nalatenschap, over feminisme anno nu, over moeilijke keuzes, over wat haar werkelijk bewoog en haar strijdbaarheid..
Ronald Giphart: Wie waarlijk leeft. Portret van mijn moeder (De Bezige Bij, € 14,99)

Gratis boek? Zin geeft er 5 weg! Winnaars hebben inmiddels bericht gekregen

Portret bovenaan: Fotograaf Stephan Vanfleteren