Wie schrijft die blijft

Schrijven we vanwege zelfreflectie en zelfontplooiing? Of misschien vanuit de behoefte naar buiten te treden? Van je te laten horen? Zeker is dat we met z’n allen minder lezen en steeds meer schrijven. Nú in Zin: Wat beweegt al die ijverige schrijvers? En: hoe publiceer je zélf een boek?

Een boek schrijven

Een boek schrijf je niet even tussen de bedrijven door. Dat weet iedereen die dit eens, stiekem dan wel openlijk, heeft geprobeerd. Je beschikt over een ijzeren discipline of zeeën van tijd. Het gros van de levensverhalen blijft ongeschreven vanwege te druk leven, faalangst, het streven uniek te willen zijn of het uitblijven van een geschikt onderwerp. Toch zetten steeds meer mensen hun eigen relaas of familiegeschiedenis op papier. Tijdens een lockdown lijkt dit aantal zelfs te groeien.

Zij deed het

Barbera Kroes (1970) is samen met haar man eigenaar van een melkveebedrijf in Nijeveen. Zij schreef een eerbetoon aan haar overleden verstandelijk beperkte zus.
“Schrijven over gevoelens doe ik al mijn leven lang. Zo heb ik net pagina’s vol gepend over onze 13-jarige hond die gisteren stierf. Rond mijn 30ste begon ik vaker iets op papier te zetten, om gedachten helder te krijgen. Het werk op de boerderij veranderde mijn leven behoorlijk. Ik houd van structuur en op een melkveehouderij word je geleefd door het ritme van de natuur. De teksten liet ik alleen lezen aan mijn man en kinderen. Toen mijn zus Marie-Anne de diagnose uitgezaaide borstkanker kreeg, stonden we op het punt naar Spanje te gaan. Ik wilde liever thuis blijven maar we moesten er even uit. Het regende alle dagen. Daar schreef ik nachtenlang, over mijn leven met haar. Ik kon niet stoppen. Er kwamen steeds meer herinneringen boven. Ik had een bijzondere zus. Marie-Anne was een sterke vrouw met het verstandelijk vermogen van een 8-jarige. Gek was ze op onze dieren. Ze woonde de laatste 25 jaar in een locatie voor begeleid wonen. Vooral haar onvoorwaardelijke liefde heb ik geprobeerd in woorden te vangen. Aanvankelijk voor mijzelf en bekenden. Maar al gauw richtte ik me ook tot anderen, zodat Marie-Anne niet vergeten zou worden. Bovendien voelde ik de noodzaak informatie over te dragen. Mensen met een verstandelijke beperking kunnen moeilijk aangeven dat ze iets onder de leden hebben. Marie-Anne lachte niet meer, haar eetlust nam af en dat is opmerkelijk want ze was gek op eten. Omdat ze grote angst had voor de medische wereld werd het onderzoek eveneens bemoeilijkt. Ze overleed op haar 50ste. Als je zo’n ziektebeeld niet herkent, hoef je je niet schuldig te voelen. Dat wil ik benadrukken. In een gesprek vind ik het lastig de juiste woorden te vinden, op papier gaat het vanzelf. Al zou slechts één lezer iets aan mijn verhaal hebben, dan is schrijven voor mij de moeite waard.”

Het Publicatieplan

In 12 stappen naar publicatie: zo komt jouw boek er écht.

Stap 1 Kies een onderwerp dat dicht bij jezelf ligt, ook als het personage niets met jou te maken heeft. Zoek dan overeenkomsten. Wat maakt de hoofdpersoon, zelfs de grootste slechterik in jouw ogen, sympathiek?

Stap 2 Schrijf een korte samenvatting van hooguit twee alinea’s van het verhaal dat je wilt vertellen: een synopsis. En bedenk een pakkende (werk)titel.

Stap 3 Zorg voor voldoende research en informatie voor je gaat schrijven. Lees je in, praat met mensen die de persoon of situatie kennen. Bezoek de locaties of achterhaal via Google Maps hoe de plek eruitziet.

Stap 4 Kies een duidelijk vertelperspectief, of zoals Ingrid Hoogervorst zegt: “Wie is je stem?” Vanuit welke persoon beschrijf je het verhaal? Hoe klinkt hij of zij?

Stap 5 Let op de verteltijd: tegenwoordige of verleden tijd. Kies hiervoor bewust maar schrijf zo actief mogelijk. Alsof de lezer erbij is.

Stap 6 Zorg voor een schrijfritme: dagelijks of wekelijks vaste uren op een plek waar geen afleiding is. Denk bij het schrijven niet na over wat anderen ervan zouden vinden. “Wees niet beschroomd maar vrijmoedig en durf risico’s te nemen,” stelt Ingrid Hoogervorst.

Stap 7 Schrijf een aantal uren achtereen zonder te stoppen. Corrigeren en redigeren kan later met hulp van een redacteur.

Stap 8 Verdeel het verhaal in afgeronde hoofdstukken, fases of passages. Die geven houvast. Kies een heldere structuur.

Stap 9 Observeer goed. Hoe ziet het voorwerp eruit, hoe werkt die handeling en hoe bewegen de personages? Beschrijf landschap en gebouwen nauwkeurig en kloppend.

Stap 10 Zoek meelezers: mensen die kunnen wijzen op inhoudelijke fouten, onlogica, inconsequenties en te langdradige saaie fragmenten.

Stap 11 Blijf schaven aan de tekst totdat deze vloeiend en zonder haperingen leesbaar is. Lees het verhaal hardop. Want de lezer wil meegezogen worden. De tekst mag “geen omgevallen boekenkast zijn, ofwel een opsomming van Wikipedia-feiten,” zoals de uitgever van Walburg Pers opmerkt. Maak gebruik van citaten van anderen en van beeldmateriaal, houd dan vanaf het begin de bronnen bij. Dit bespaart je in de laatste fase veel werk.

Stap 12 Vraag en betaal een goede eindredacteur die jouw tekst checkt op stijl- en spelfouten. Zeker wanneer het manuscript vervolgens naar uitgevers gaat. Kies uitgeverijen die bij dit verhaal passen; kijk welke boeken zij in hun fonds hebben. Meestal vragen ze een papieren versie van je verhaal, een korte samenvatting én een begeleidende brief waarin staat wie je bent en waarom jouw verhaal zo bijzonder is.

En dan… kan het grote avontuur beginnen!

Uitgeven in eigen beheer

Wil je de volledige controle over jouw boek? En heb je liever dat het geld van elk exemplaar naar jouw portemonnee gaat? Kies dan voor uitgeven in eigen beheer. Je bepaalt zelf hoeveel boeken je afneemt. De rechten liggen bij jou. Je kunt het manuscript laten drukken in oplage of printen op aanvraag: printing-on-demand. Dit wil zeggen dat het boek pas geprint en ingebonden wordt als het is besteld door iemand. Er kleven nadelen aan deze zelfstandige werkwijze. Waar een uitgever zorgt dat het werk bij de boekhandels komt en via een persbericht bij de media, zal je zelf de volledige verkoop en marketing moeten doen. Een uitgever regelt bovendien de redactie, correctie en vormgeving. Dit komt eveneens dan allemaal op jouw bord terecht. Het is ook mogelijk het boek alleen digitaal te verkopen, in de vorm van een e-book. Dan maak je geen kosten voor drukken en opslag. Je lezerspubliek is kleiner en de verkoopprijs ligt een stuk lager. Wel kun je gemakkelijker via sociale media en actieve links verwijzen naar je website. En dan is het ook nog mogelijk via crowdfunding een boek uit te geven. Dan zoek je personen die willen investeren in jouw werk.
Kijk voor hulp bij het uitgeven in eigen beheer en/of e-books op: Boekengilde.nl, Boekscout.nl, Mijnbestseller.nl, Pumbo.nl en Lulu.nl

Zin in meer? Lees het complete schrijfdossier in Zin 4. Nú in de winkel. Of bestel ‘em hier.

Tekst: Marion Groenewoud. Beeld: Chantal Ariëns