Rondwandelen in de Blue zone

De zoektocht naar het geheim van een lang leven is zo oud als de mensheid. Anne Elzinga (1958) en haar man Ronald (1956) gingen vorig jaar juli geprikt, getest en gemondkapt op vakantie naar Sardinië. Een nog helemaal groen eiland in coronatijd. Toen ze begin augustus terugkeerden, was Italië grotendeels oranje. Maar hadden ze in het Sardijnse dorp Seulo wél het geheim van een lang en gezond leven leren kennen. Nú in Zin magazine.

Na een bochtige autorit door bergen en heuvels arriveren we in Seulo. Blauwwitte borden maken duidelijk dat we in Il Paese dei Centinari en La Comunità più longeva al mundo zijn gearriveerd. Ofwel – vrij vertaald: in het dorp der eeuwelingen en de gemeenschap van de langstlevende mensen ter wereld. Daaronder een bord: verboden te toeteren. Links van ons zien we berghellingen waarop schapen grazen, rechts doemt het tegen een berg geplakte dorpje op. Eén grote doorgaande weg – de Via Roma – verbindt Seulo met de omgeving. We stoppen bij een cafétje voor een cappuccino. En is er misschien ook een gidsje om ons een beetje wegwijs te maken (en om 100-plussers te zien – maar dat durven we niet te vragen. Het is geen dierentuin!)? Nee, we moeten zelf op ontdekking. Wel zijn er op sommige huizen grote zwart-witfoto’s te zien van (overleden) eeuwelingen die daar wonen of hebben gewoond. Dat wordt onze opdracht vandaag: proberen zo’n twintig portretten te vinden.

De tour der eeuwelingen

Volgens de meest recente cijfers (2020) telt Seulo 795 inwoners. Meer dan de helft daarvan behoort tot de doelgroep van Zin magazine: de gemiddelde leeftijd is 51,5 jaar. Tussen 1996 en 2016 woonden er twintig 100-jarigen. Ter vergelijking: onze woonplaats met meer dan 30.000 inwoners telt op dit moment precies twéé eeuwelingen. Enthousiast beginnen we onze wandeling. Die voert langs smalle, steile en onregelmatige trapstraatjes, huizen in allerlei kleuren, balkonnetjes met wasrekken, bloempotten vol kleurige planten en stenen bankjes voor de huizen. En inderdaad: opvallend veel oude(re) mensen. Ronald – altijd iets socialer en nieuwsgieriger dan ik – raakt in gesprek met een man op leeftijd. Ja inderdaad, hij woont hier al vanaf zijn geboorte. Hij was vroeger herder, net als veel van zijn buren. Nee, hij is nog niet heel vaak buiten het dorp geweest. Maar waarom zou hij ook? Ze hebben hier toch alles wat ze nodig hebben? En dan durft Ronald hem de hamvraag te stellen: “Bent u ook al 100?” Ik slaak een zucht van verlichting als de oude man niet boos wordt. En nee, hij is nog geen 100 maar wel al diep in de 90. Hoe hij zo oud geworden is? Hij wijst op het glas rode wijn in zijn hand: “Dat is het geheim!” knipoogt hij.

Niet weggestopt in verpleeghuizen: deze oudjes namen nog volop deel aan het dorpsleven

De Blue zone

De Belgische demograaf Michel Poulain was in de winter van 2000 ook in Seulo. Het viel hem op dat daar en in een aantal aangrenzende dorpjes opvallend veel 100-jarigen woonden. En dan niet weggestopt in verpleeghuizen; deze oudjes namen nog volop deel aan het dorpsleven. Vitaal van lijf en geest en nauwelijks last van bekende ouderdomsziektes als kanker of diabetes. De Amerikaanse journalist Dan Buettner kwam nog vier andere 100-jarigenhotspots op het spoor: in Okinawa (Japan), Loma Linda (Californië), Nicoya (Costa Rica) en Ikaria (Griekenland). Net als Poulain omcirkelde hij deze gebieden met een blauwe stift op de wereldkaart en noemde ze Blue zones. Met een team deskundigen ging Buettner op zoek naar het geheim van deze blauwe zones: wat maakt dat mensen hier gemiddeld tussen hun 90ste en 100ste sterven, zo’n 10 tot 20 jaar later dan bijvoorbeeld wij hier in Nederland? En – persoonlijke noot: hoe kan het dat wij als pronte zestigers tijdens onze klim naar de top van Seulo worden ingehaald door níet-hijgende en niet-zwetende ouderen?

Heilzame leefstijl

Maar het zijn niet alleen de genen. In Seulo woont een echtpaar waarvan de vrouw 98 jaar is en de man 103 jaar oud werd. En die zijn geen familie van elkaar. Dat twee mensen in hetzelfde huishouden beiden zo oud worden, is zeldzaam. Er moet dus meer zijn. In hun studie naar de bron van een lang leven stuitten onderzoekers op negen kenmerken die ze in alle Blue Zones tegenkwamen (zie kader). Heel prozaïsch blijkt het geen geheimzinnig elixer te zijn maar een combinatie van ouderwetse heilzame leefgewoonten op het gebied van bewegen, zingeving, sociale inbedding en voeding. Op onze voettocht door Seulo komen we ze allemaal tegen. Een Basic Fit of andere sportschool hebben we niet gezien. Die zijn ook niet nodig. Bewegen doen de Seuloërs meer dan genoeg. Maar dan op een natuurlijke manier: als herders lopen ze dagelijks zo’n dertien tot twintig kilometer met hun schapen, het huishouden doen ze vaak nog helemaal op de hand, voor een vergeten tube tandpasta moeten ze tientallen treden op en af. Behalve het vakje bewegen kunnen we ook het vakje zingeving afvinken. Alleen al voor die praktische klussen hebben Bluezoners elke dag een doel om op te staan, naast hun clubjes, (vrijwilligers-)werk of zorgtaken. Maar ook in meer spiritueel opzicht hoeven ze niet op zoek te gaan naar de zin van het leven. Geloof (in alle vormen) – beleden in een groep gelijkgestemden – speelt in alle Blue zones een belangrijke rol.

Het Blue zone-dieet

Seulo kent één supermarktje en een paar kleine verkooppunten voor etenswaren. Wie denkt daar een zakje geschrapte worteltjes te kunnen halen, komt bedrogen uit. Hier geen gesneden groenten of voorgebakken aardappelen. Onzin! Die snijden en bakken ze helemaal zelf. Sterker nog: ze vangen, vissen of verbouwen hun voedsel ook grotendeels zelf. Een stukje – maar niet te veel of te vaak – vlees, vis, veel groenten, wat reuzel in de minestrone en een eiwitarm dieet: daarmee worden Seuloërs 100. Doen wij de koolhydraten liefst in de ban, hier zweren ze bij hun pasta’s. Mét een glaasje wijn. Laat alcohol nou ongeveer de enige zonde zijn die ik níet bega! Gelukkig blijkt het Sardijnse platbrood (pane carasau) waar wij ons tijdens de vakantie wél veelvuldig aan bezondigden een onverwachte superfood te zijn. Hebben we ons er misschien ongemerkt een paar levensjaren bij gegeten!

Zin in meer? Lees het hele artikel in Zin magazine nr. 9. Nú in de winkel. Of bestel ‘em hier.

9x Zo word je 100

De volgende negen levenslessen brengen je 100ste verjaardag dichterbij:

• Beweeg natuurlijk
• Ken je doel in het leven
• Schakel terug bij stress
• Vul je maag maximaal voor 80%
• Eet zoveel mogelijk plantaardig voedsel
• Drink wijn – met mate
• Ga om met gelijkgestemden die gezond leven
• Wees gelovig/spiritueel (en deel dat met een gemeenschap)
• Koester je partner, gezin, familie en vrienden

Bekijk de onderstaande video van de NOS, waarin het geheim van de eeuwelingen helder wordt uitgelegd.