Wordt het Claudia of Guido?

Bollen op tafel, bubbels in de koeling, wij zijn er klaar voor: de oudejaarsconference 2022. Op wie gaat de keuze vallen, Claudia de Breij of Guido Weijers? En wie of wat moet het dit jaar bij hen ontgelden? Zin Magazine duikt in de traditie van de oudejaarsconference. En spreekt ze: de makers.

Met een focus op de laatste dag van het jaar is Claudia de Breij (1975) de afgelopen maanden alleen bereikbaar voor haar gezin, ouders en mensen met wie ze werkt. “Voor Zin heb ik een kwartiertje, dan ga ik verder met het bijschaven van mijn try-outs.” Zelfs afspreken met haar vriendinnengroepje van de middelbare school lukt vanaf de zomer al niet meer. “Het hele jaar ben ik bezig met de oudejaarsconference.” In het begin zoekt ze naar de tijdsgeest; dat heeft nog niet zoveel met het nieuws te maken. “Elk grapje dat in me opkomt zet ik in mijn mobiel. Ik verzamel ze en dan probeer ik ze uit in de try-outs.”

Eindelijk… een VROUW

De Breij, ze luidt dit jaar voor de derde keer live het jaar uit bij de NPO. Die eer – ste keer, in 2016, was baanbrekend. Na 62 jaar oer-Hollandse oudejaarstraditie op radio en tv stond er solo ineens een vrouw. 2019 volg – de. De Breijs ode aan de democratie en eer – betoon aan mensen die voorop durven te lopen zoals Aletta Jacobs, die in 1919 wedijverde voor het vrouwenkiesrecht, vielen goed bij het publiek. “Natuurlijk zijn er ook tegengeluiden, maar mensen die antifeministisch zijn, kan ik toch niet pleasen. Bovendien is het je taak als cabaretier om mensen een spiegel voor te houden, anders kan ik net zo goed iets anders gaan doen.” De huidige polarisatie in de maatschappij is de reden dat Claudia dit jaar voor het eerst zonder band speelt en zichzelf begeleidt. “Ik zeg veel over deze polarisatie en wil daar alleen voor staan. Het publiek en de kijkers mogen mij erop aanspreken.”

Daar is de concurrent

Concurrent bij de commerciële zender Guido Weijers (1977) – hoewel hij dat zelf niet zo ziet: “Humor is een kwestie van smaak” – zet deze eeuw een unicum neer. Voor de elfde keer is hij met zijn oudejaarsvoorstelling op tv te zien. Vorige jaar cancelde Weijers zijn oudejaarsshow wegens de onzekerheid rondom de coronamaatregelen in de theaters. “Ik wil er honderd procent voor gaan of helemaal niet,” luidde zijn korte verklaring.

Hij is volop aan het try-outen en zijn voorstelling is, net als die van De Breij, volledig uitverkocht. “Zo halverwege het jaar kijk ik wat december gaat halen. Tot het laatst schrijf ik nog grappen in mijn conference. Rond mijn eerste oudejaarsconference, die van 2006, werd op 30 december Saddam Hoessein opgehangen. En ik was al bezig met de opnames voor de tv-registratie. Dan moet je snel handelen. In mijn conference neem ik de tijd voor onderwerpen en persoonlijke verhalen. Het publiek hoeft niet elke dertig seconden te lachen. Dat was in 2006 wel anders. In zestig minuten maakte ik zoveel mogelijk grappen over zoveel mogelijk onderwerpen.”

Wim Kan, een legende

Onze generatie is opgegroeid met de grondlegger van de oudejaarsconference: Wim Kan. Claudia ziet zichzelf als ‘een trotse voortzetter van de traditie van de oudejaarsconference’. Maar wel met een heel eigen nieuwe stijl. “Verder moeten andere mensen daar maar iets over zeggen, je kunt hier eigenlijk alleen maar heel koket jezelf de hemel in prijzen. Hoe dan ook: ik ben de oudejaarsconferencier met de grootste tieten van allemaal!” Wie haar held is binnen die traditie? “Kan. En daarna Youp. Zijn eerste in – wat was het, ’89? – die zinderde, dat was te gek. Die energie vind ik nog steeds inspirerend.

Verder die eigenzinnige Freek, met zijn verhalen en gekte, die ga ik naarmate ik ouder word alsmaar meer waarderen.” Wim Kan is de grondlegger van de oudejaarsconference. Met hem is onze generatie opgegroeid. Onze ouders leefden maandenlang toe naar oudejaarsavond. Met oliebollen en hapjes zaten ze met miljoenen aan de buis gekluisterd. Wij kinderen mochten speciaal opblijven.

In 1954 krijgt zijn allereerste show een uur op VARA-radio. Een traditie is geboren. In 1973 maakte hij in navolging van Seth Gaaikema de overstap naar tv. Negen jaar later brengt Freek de Jonge zijn oudejaarsconference. Een nieuw en sneller genre is geboren.

De koning is dood

Journalist en uitgever Peter Voskuil (1972) schreef De Koning is dood, leve de Koning. De geschiedenis van de oudejaarsconference. Hij kreeg toegang tot de persoonlijke archieven van Wim Kan en Freek de Jonge, het VARAfotoarchief en de archieven van Beeld en Geluid. Het koninkrijk van Kan is uiteen – gevallen in allemaal kleine nieuwe rijkjes, concludeert hij. Voskuil: “Massaal als één volk naar de oudejaarsconference kijken gebeurt niet meer. Dat komt onder meer door de versnippering van het televisielandschap. Jammer! Het is goed om één centrale oudejaarsconference te hebben en niet meerdere op een avond. De VARA is van oudsher de omroep die bijna een monopolypositie op het televisiecabaret heeft, en in het verlengde daarvan de oudejaarsconference. Zoals je ook een Dichter des Vaderlands hebt, was er ook altijd een soort van Oudejaarsconferencier des Vaderlands.” Volgens Voskuil past het fenomeen goed bij onze calvinistische volksaard.

“Oudejaars – avond is een van de weinige momenten waarop wij als volk nog genegen zijn in de spiegel te kijken. Iedereen blikt terug op het afgelopen jaar en raakt in een nostalgische gemoedstoestand. Dat is een extra voedingsbodem voor de lach.” Voskuil ziet dat de huidige oudejaarsconference, in tegenstelling tot die van Wim Kan, nauwelijks meer over politiek gaat. En min – der invloed heeft op de samenleving. Waar Kan met zijn conference Dries van Agt, aan wie hij een enorme hekel had, de verkiezingen kon laten verliezen en Youp van ’t Hek het alcoholvrije biertje Buckler uit het assortiment liet verdwijnen, zie je zoiets deze eeuw niet meer terug.

Verder lezen?

Dit fijne verhaal met alle ins en outs over de oudejaarsconference is te lezen in Zin01 2023. Nu in de winkel. Of bestel ‘em hier online.