Kader Abdolah:

Eigenlijk is hij zijn hele leven al met Zarathustra bezig geweest. Maar echt kennen deed hij deze grote priester uit het verleden niet. Op zoek naar diens sporen kwam Kader Abdolah (1954) zichzelf tegen, de mens, en zijn lezers. Met Zarathustra spreekt voegt hij een nieuwe klassieker toe aan de Nederlandse literatuur.

Je vertelde mij ooit, in een interview voor Zin Magazine, dat je nog vier boeken zou schrijven en dan zou terugkeren naar het vaderland (Iran). Die vier boeken zijn er gekomen, maar jij bent nog altijd hier. Komt dat omdat het nog altijd veel te onveilig voor je is in Iran? Of ben je al te zeer verknocht geraakt aan Nederland?

“Ik ben zeker niet al te zeer verknocht geraakt aan Nederland. Dat blijkt wel uit mijn vorige boek Voordat het laat wordt. Nu het in werkelijkheid niet kan, heb ik daarin een fictieve terugkeer gerealiseerd. Maar: uiteindelijk ga ik terug. Thuis heb ik het er ook over gehad: ik wil daar, in Iran, begraven worden.”

In dat prachtige Voordat het laat wordt reisde je in gedachten naar Iran, naar je dementerende moeder aldaar. Zie je die fictieve reis niet als je terugkeer naar het vaderland?

“Eerst dit citaat van Virginia Woolf: Fiction here is likely to contain more truth than fact. Laten we eerlijk zijn: de fictieve reis die ik heb gemaakt, was krachtiger dan de reis die ik in de werkelijkheid zou kunnen maken. Dat is de kracht van de pen en je verbeelding. De werkelijkheid zou anders zijn: je vader is dood, je moeder herkent je niet meer, de mooie buurvrouwen van toen zijn allemaal bejaard, de appelboom is ziek, alles is voorbij en verloren. Je pen geeft je alles krachtiger terug én een onbegrensde vrijheid.”

Nu is daar je nieuwe boek, Zarathustra spreekt. Kun je vertellen wie Zarathustra was? Waarom was en is deze priester zo’n belangrijke figuur?

“Dat was ook mijn eigen vraag als schrijver: wie is, wie was die Zarathustra? Het is een man die in mijn DNA zit maar die ik niet goed kende. Daarom begon ik aan dit boek: een reis op zoek naar zijn sporen. En wat ik heb ontdekt, was verrassend voor mezelf én voor de lezers. Want ik kwam mezelf tegen, de mens, de lezers. Ik ben jou tegengekomen. Lees het en je zult zien waar ik het over heb.”

Je zegt: ‘Zarathustra is deel van de Nederlandse mens’. Kun je dat uitleggen?

“Calvinisme heeft heel veel mooie dingen aan dit land gegeven. Kracht en schoonheid. Maar het Calvinisme heeft ook een deel van de Hollandse mens weggenomen met een motto als ‘doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg’. Daarmee verloor de Hollandse mens alle mythes die wel degelijk bij hem horen. Hij denkt dat die mythes niet van hem zijn maar van de Grieken, de Perzen, de Romeinen. Dat is niet waar. Op zoek naar Zarathustra’s sporen kan ik laten zien dat deze mythes ook tot de Nederlandse mens behoren. Ik heb zelfs kunnen aantonen waar de wortels van het heerlijke Heinekenbier liggen!”

Jij tekende de oerverhalen van Zarathustra op. Hoe ben je daarvoor te werk gegaan?

“Ik heb twee jaar over dit boek gedaan. Terwijl dat feitelijk onmogelijk is. Eigenlijk  ben ik mijn hele leven met Zarathustra, die nobele persoon, bezig geweest. Je krijgt het met de paplepel ingegoten. Als kind op school leer je de woorden van Zarathustra al: de juiste gedachten, de juiste spraak, goede daden. In de afgelopen twee jaar heb ik me verdiept in alle bronnen die ik kende. Alle oude bronnen in de vorm van Perzische klassiekers maar ook nieuwe studies die elders in de wereld zijn gedaan. En dan heb je een schrijver als Kader Abdolah nodig die met zijn achtergrond zich als een ware Zarathustra toont in de Nederlandse literatuur.”

Welk verhaal of welk gegeven van Zarathustra vind jij het meest belangrijk of urgent?

“Ik vat de missie van Zarathustra hier samen: Ahura Mazda (God, red.) heeft de mens gecreëerd om vreugde te ervaren.”

Je bent de vertaler en bezorger van grote klassieke meesterwerken uit de wereldliteratuur, zoals De Koran, 1001 nacht en Wat je zoekt, zoekt jou, over de Perzische mysticus Rumi. Is Zarathustra spreekt ook zo’n werk?

“Zarathustra is nog essentiëler dan al die andere boeken. Want de wortels van al die boeken liggen in Zarathustra. Immigratie heeft me veel inzicht gegeven en kracht. Tegelijkertijd zie ik het als mijn literaire plicht om die klassiekers aan de wereld te tonen. Zarathustra is niet zo bekend bij het grote publiek, dus heb ik een stevige poging gewaagd hem te tonen. Ook als een geschenk aan de Nederlandse literatuur.”

Wat wil je de lezer met dit boek meegeven? Wat hoop je dat hij onthoudt?

“Het is jammer als zij die boeken lezen Zarathustra niet hebben leren kennen. Nietzsche schreef het boek Also sprach Zarathustra. Dat boek gaat niet over Zarathustra maar over hemzelf. Wel zei hij ergens: ‘Zarathustra heeft mijn geest verheven, veranderd, uitzicht gegeven en kracht gegeven om mijn boek te schrijven.’ Dus ook hij werd verheven door Zarathustra.”

Je hebt je boeken als Iraniër altijd in het Nederlands geschreven, niet vanuit het Perzisch laten vertalen. Waarom?

“Het is een grove belediging voor Nederland als je van je weggaan van thuis hier niets maakt. Je moet je schamen dat je je land, je doden, je huis achterlaat, naar bijvoorbeeld Nederland komt en dan in je eigen Perzische cocon blijft zitten. Immigratie is er juist voor om die cocon open te scheuren en nieuwe oorden te verkennen. In dit geval de Nederlandse taal.”

Al enig idee over wat gaat je volgende boek gaat worden?

“Absoluut. Niet alleen een idee, ik heb zelfs de eerste versie op papier gezet. En het gaat over u, de lezer.”

Over het boek

Duizenden jaren geleden woonden diep in de Euraziatische steppe een aantal stammen, onze voorvaderen. Hun levens waren zwaar: de toekomst was duister en hun religieuze leiders, met hun vele, altoos ruziemakende goden, waren onbetrouwbaar en bedrogen hen met valse rituelen.

Eén man kwam in opstand tegen die willekeur van de goden en hun dienaren: Zarathustra. Hij was het die de mensen hoop gaf door hen ervan te overtuigen dat er maar één god bestaat, de bestierder van de wereld.

Deze god gaf Zarathustra de opdracht om de mensheid naar het juiste pad te leiden. En Zarathustra begon met zijn missie, volgens het adagium: goede gedachten, goede spraak, goede daden.

Zarathustra was de uitvinder van het monotheïsme en zou grote invloed hebben op het jodendom, het christendom en de islam. Duizenden jaren later pakt Kader Abdolah de draad van Zarathustra op en vertelt hij ons de oerverhalen die tot ons diepste wezen behoren. Het resultaat is de schitterende vertelling Zarathustra spreekt. Wie dit boek heeft gelezen en beleefd, zal voorgoed met een andere blik naar de wereld kijken.

(Zarathustra spreekt, Prometheus, € 24,99)

Over de schrijver

Kader Abdolah (Iran, 1954) is niet alleen de schrijver van grote romans als Het huis van de moskee, Salam Europa! (longlist ECI Literatuurprijs 2017) en Voordat het laat wordt, maar ook de vertaler en bezorger van grote klassieke meesterwerken uit de wereldliteratuur, zoals De Koran, 1001 nacht en Wat je zoekt, zoekt jou, over de Perzische mysticus Rumi.

Zin in?

Wij geven 3 exemplaren van Zarathustra spreekt weg. Kans maken? Deel je gegevens in onderstaand winformulier en wie weet. Meedoen kan t/m 4 december.