Schrijver Frouke Arns

Haar droom was al heel jong om óf zangeres óf schrijver te worden. Dat laatste bleek een intrinsieke behoefte, een passie, waarvan ze haar werk heeft kunnen maken. Af en toe zingt Frouke Arns (1964) daar een liedje bij. Doet ze vast ook bij haar zojuist verschenen vonkelende nieuwe roman Vonkie, die de West Highland Way in Schotland gaat lopen.

Je bent dichter, schrijver en redacteur. Hoe zie jij jezelf vooral? En wat ligt je het meest?

“Al mijn werkzaamheden hebben met schrijven en taal te maken, of ik nu een gedicht, een kort verhaal of een roman schrijf, een interview uitwerk, een boek vertaal of een manuscript begeleid. Ik ben tweetalig opgevoed (met een Duitse moeder en een Nederlandse vader, red.) en heb Engels in Nijmegen gestudeerd; die taligheid zat er dus al vroeg in. Ik zie mezelf vooral als schrijver van romans en verhalen; als dat lukt, geeft me dat de meeste voldoening.”

Hoe en wanneer ontdekte je de schrijver in jezelf?

“Schrijven begint met voorlezen. Mijn moeder las ons vroeger veel voor, van De kleine prins tot De grote Meaulnes. Ook op de basisschool genoot ik enorm van de betovering van het voorlezen door de juf. Toen ik zelf leerde lezen, las ik thuis alles wat los en vast zat. Ik begreep het lang niet allemaal maar was wel mateloos geïntrigeerd door al die vergezichten die zich openden voorbij mijn eigen horizon. Later was ik vaste klant bij de bibliotheek, en ik kan me het geluksgevoel nog herinneren wanneer ik met mijn tas vol boeken thuiskwam en in al die nieuwe, onbekende, spannende werelden kon verdwijnen. Ik hield een dagboek bij, en schreef opstellen. Mijn droom was al heel jong om óf zangeres óf schrijver te worden. Schrijven is een intrinsieke behoefte, een passie, waar ik mijn werk van heb kunnen maken; daar prijs ik me gelukkig mee. Af en toe zing ik daar een liedje bij.”

Je bent stadsdichter van Nijmegen geweest. Hoe is dat bevallen? En heeft het je iets gebracht?

“Ik was in 2015 en 2016 stadsdichter, dat is alweer tien jaar geleden! Een zeer enerverende periode waarin ik in opdracht en op eigen initiatief 22 gedichten schreef die gebundeld zijn in Eigen terrein. De bedoeling was om de poëzie op allerlei mogelijke manieren dichter bij de inwoners van de stad te brengen, dus ook naar de mensen die weinig of niets met poëzie hebben. Dat betekent dat je toegankelijk moet schrijven over herkenbare onderwerpen. Ik heb er erg van genoten, heb heel veel nieuwe mensen en organisaties leren kennen, en ben nóg meer van Nijmegen gaan houden dan ik al deed. Tastbare sporen zijn er ook: op vier plekken in de stad zijn gedichten van mij in de openbare ruimte te vinden. Dat is altijd weer bijzonder om te zien als ik er langskom.”

Je prozadebuut De gelijktijdigheid der dingen (2021) werd meteen lovend ontvangen, genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs en bekroond met De Bronzen Uil Publieksprijs. Durf je daarna als romanschrijver nog?

“Ja. (lacht) Je zou het bijltje erbij neergooien als dát de insteek is: het succes van je vorige boek op zijn minst te evenaren of te overtreffen. Ik geloof dat je als schrijver met elk boek het beste geeft dat je op dat moment te geven hebt. Dat zal per definitie iets anders zijn dan de boeken ervoor, en misschien spreekt het ook – afhankelijk van de thema’s – een andere lezersgroep aan. Het is altijd een samenloop van omstandigheden of je boek wordt opgepikt door media, recensenten, jury’s en lezers. Daar heb je als schrijver vrij weinig invloed op. Het is natuurlijk geweldig als je uitgeverij zich inspant om het boek aan een groot publiek voor te stellen, en daar heb ik het met uitgeverij Ambo Anthos erg mee getroffen. Vergeet ook niet de factor geluk. Eerlijk gezegd heb ik me tijdens het schrijven niet beziggehouden met al die dingen, dat zou alleen verlammend werken; ik hoop vooral dat veel lezers ervan kunnen genieten.”

Je nieuwe roman Vonkie wordt een coming-to-terms-with-ageverhaal genoemd. Kun je dat uitleggen?

“We kennen de Bildungsroman, of coming of age, een genre waarin de psychologische en morele groei van de hoofdpersoon – vaak van jeugd tot volwassenheid – centraal staat. In het geval van Vonkie heb ik het een coming-to-terms-with-ageroman genoemd, een verhaal over ‘op leeftijd komen’, over verlies, van jeugd, schoonheid, zichtbaarheid en herinneringen, en hoe daarmee om te gaan en in het reine te komen in een wereld die gefocust is op snelheid en uiterlijk. Veel al dan niet gescheiden vrouwen – en mannen trouwens óók – zullen het herkennen: je moet jezelf een beetje opnieuw uitvinden. In de fase na de overgang, nadat de kinderen zijn uitgevlogen, je relatie wellicht in een sleur is geraakt of zelfs is beëindigd, en je de zorg voor een hulpbehoevende ouder hebt. Maar er zit ook iets positiefs aan die levensfase, het is allemaal nog lang niet voorbij, je bent gepokt en gemazeld door het leven, je weet beter wat je wilt en vooral wat je niet wilt. Dat is empowering. Je bent minder afhankelijk van de blik en het oordeel van anderen.”

Fenna wordt door haar vader liefkozend Vonkie genoemd. Hoe is hun band (geweest)?

“De band tussen Fenna en haar vader die antiekhandelaar was, is altijd innig geweest. Hij was haar held en grote voorbeeld, een non-conformistische man. Door omstandigheden in haar gezin – waarover ik hier niet te veel wil prijsgeven – is die band alleen maar hechter geworden. Het koosnaampje dat hij haar gaf, Vonkie, belichaamt een soort enclave voor haar, iets tussen haar vader en haarzelf, waar niemand anders toegang toe heeft, ook niet haar broer Paul. Wanneer haar dementerende vader haar niet meer herkent, verdwijnt die speciale wereld, en vraagt ze zich af wat er van Vonkie is overgebleven.”

Fenna besluit de droom van haar en haar dementerende vader te gaan verwezenlijken: de West Highland Way in Schotland te lopen. Liep jij hem ook eens? Wat doet wandelen met een mens?

“Ja, ik heb hem zelfs twee keer gelopen. De eerste keer als toerist; toen ontstond ook het idee om de Highlands als decor, en de wandeltocht in zeven etappes als raamwerk voor het verhaal te gebruiken. De tweede keer liep ik hem met mijn jongste dochter; bepakt met een rugzak van achttien kilo keek ik toen meer met schrijversogen naar de route, maakte aantekeningen over het landschap en lette op allerlei details tijdens ontmoetingen met mede-wandelaars.

Wandelen heeft een louterend en helend effect op mensen. Je bent weg uit je vertrouwde omgeving, midden in de natuur, alleen met je gedachten. Het tempo vertraagt, je geest komt tot rust en je gedachten en associaties kunnen vrijelijk stromen. Omdat het perspectief verandert, krijg je op zulke momenten vaak inspiratie en nieuwe inzichten. Blaren trouwens ook, maar die moet je maar op de koop toe nemen.”

Fenna’s huwelijk is voorbij, haar dochter is op zichzelf, ze voelt zich als keramist niet meer gezien en haar vader dementeert. Wat is de grootste hobbel die ze nemen moet?

“De hobbel die ze moet nemen, tja… Ze staat op een kruispunt in haar leven en ze kiest het pad naar autonomie. Tijdens de tocht overdenkt ze haar hoedanigheden. Als dochter, als partner, als moeder, als vriendin. Te lang heeft ze zichzelf afhankelijk opgesteld: van haar vader, haar echtgenoot, van de rollen die ze dacht te moeten vervullen. Voor mij is Vonkie ook een verhaal over identiteit: hoe goed kun je de ander kennen, en hoe goed kun je jezelf eigenlijk kennen? Centraal staat de vraag: besta je alleen in de ogen van een ander? Met andere woorden: is dat wat we in de ogen van de ander weerspiegeld zien ons ware zelf? Hebben we die ander nodig om onszelf te kunnen definiëren? En wie zijn we dan als we niet meer worden gezien?”

Wat brengt de 157 kilometer Fenna uiteindelijk? Krijgt ze de inzichten waarnaar ze zo op zoek is? En gaat ze haar vader anders zien?

“Ze vertrekt niet bewust omdat ze nieuwe inzichten wil krijgen, dat is eerder een proces dat plaatsvindt nadát ze in een opwelling die reis besluit te maken. Maar zo’n tocht is natuurlijk de ideale manier om je gedachten te ordenen en onwillekeurig komen er dan allerlei zaken naar boven die net onder de oppervlakte sluimeren: haar voorbije huwelijk met Arthur, haar relatie met haar dochter Emmy en natuurlijk haar jeugd. Tijdens de tocht is Fenna in gedachten in gesprek met haar denkbeeldige vader en komt ze tot inzichten over zijn identiteit en rol in haar opvoeding. Want haar relatie met hem was weliswaar bijzonder, maar hoe vervulde hij zijn vaderrol voor haar broer bijvoorbeeld, en hoe gedroeg hij zich in de relatie met haar moeder? Je kunt Vonkie niet alleen als roadnovel, of coming-to-terms-with-ageroman lezen, maar ook als een magisch-realistische Vatersuche.”

Er zijn meer romans geschreven over het fenomeen ‘wandelen om jezelf terug te vinden’. Wat maakt jouw roman anders, uniek?

“Zeker, het gegeven is niet nieuw, dat was ook niet het streven. Fenna is een vrouw van vlees en bloed, niets menselijks is haar vreemd. Ik hoop dat haar gedachten, gedragingen en herinneringen de lezer kunnen ontroeren en laten lachen. Dat er herkenning is, of dat dit inkijkje in de binnenwereld van een ouder wordende vrouw tot nadenken stemt. Het bijzondere zit ‘m denk ik in de combinatie van de setting, een onconventioneel hoofdpersonage en de vertelstem. Maar uiteindelijk is dat aan de lezer om te beoordelen, natuurlijk.”

Is het na deze roman weer tijd voor poëzie of werkt dat niet zo bij jou?

“Het schrijven van gedichten staat een beetje op een laag pitje de laatste jaren. Misschien dat mijn poëzie zich tegenwoordig in mijn proza schuilhoudt. Mijn roman is net zes weken uit, ik moet nog even loskomen van dit verhaal, maar het begint alweer te borrelen. Ik heb al ideeën voor een nieuwe roman, en voor een aantal korte verhalen. Ik verheug me op het moment dat ik daar echt voor kan gaan zitten en ik weer een totaal nieuwe wereld kan betreden!”

Over het boek

Vonkie is een sfeervol en diepmenselijk coming-to-terms-with-ageverhaal over zelfontdekking en de moed om opnieuw te beginnen, tegen de achtergrond van een van de indrukwekkendste wandelroutes ter wereld.

Met haar rode krullen en vurige karakter kreeg Fenna als kind de koosnaam Vonkie van haar vader. Ook als ze allang volwassen is blijft ze zijn Vonkie, totdat hij haar op een dag door zijn dementie niet meer herkent. Fenna besluit daarop in een opwelling hun gezamenlijke droom in haar eentje te verwezenlijken: bepakt met een rugzak vol kampeerspullen vertrekt ze naar Schotland om de West Highland Way te lopen. De uitdagende wandelroute van 157 kilometer is precies wat ze nodig heeft nu ze op een kruispunt in haar leven staat.

Fenna’s huwelijk is voorbij, haar dochter leidt haar eigen leven en in haar werk als kunstenaar en galeriehoudster voelt ze zich niet meer gezien. Nu ook haar geliefde vader haar niet meer herkent, is het tijd voor bezinning. Terwijl ze het ruige Schotse landschap doorkruist en andere wandelaars ontmoet maakt ze ook een innerlijke reis door haar herinneringen, en met elke wandeletappe komt ze tot nieuwe inzichten en meer acceptatie.

(Vonkie, Ambo Anthos, € 23,99)

Over de schrijver

Frouke Arns (1964) is dichter, schrijver en redacteur. Haar prozadebuut De gelijktijdigheid der dingen (2021) werd lovend ontvangen, genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs en bekroond met De Bronzen Uil Publieksprijs. Frouke was stadsdichter van Nijmegen.

Zin in?

Wij geven 3 exemplaren van Vonkie weg. Kans maken? Deel je gegevens in onderstaand winformulier en wie weet. Meedoen kan t/m 23 april.