Verlieskunde: hulp bij loslaten

Rouwtherapeut en traumapsycholoog Herman de Mönnink is grondlegger van verlieskunde. Hij geeft advies over wat er nodig is voor goed loslaten. Herman de Mönnink: “Bij verlies heb je te maken met een soort pacman die kleine hapjes neemt uit je lichaam, relaties, werk, huis, het hele leven. Alles waar je aan gehecht bent, kun je kwijtraken. Stap één om los te laten is dat je bewust bent van het verlies, zodat je weet wat je moet loslaten. Dat is wat anders dan accepteren, dat vind ik een rotwoord. Het impliceert dat je het verlies acceptabel vindt, dat is vaak iets heel anders. Stap twee is het loslaten. En stap drie is het opbouwen van een nieuw leven met herinnering aan het oude.

Verwachtingen

Laatst herlas ik het gedicht Welcome in Holland van de Amerikaanse Emily Perl Kingsley. Zij is moeder van een jongen met het syndroom van Down en activist voor de rechten van mensen zoals haar zoon. Door welk transitieproces gaan deze ouders als ze een kind met een beperking krijgen? Het gedicht gaat over dat aanstaande ouders in het vliegtuig naar Italië zitten. Ze verheugen zich op hun vakantie, totdat de stewardess ‘Welkom in Nederland’ omroept. Het vluchtplan is zomaar gewijzigd. Niks Colosseum, Michelangelo’s David en de gondels in Venetië, maar een andere taal, andere mensen en andere omgeving dan waar ze zo naar uitkeken. Op die totaal andere bestemming moeten ze hun weg zien te vinden.

Als ze hun bestaande toekomstdroom loslaten en de realiteit onder ogen zien, kunnen ze verder en zien ze de schoonheid van Nederland: de molens, tulpen en Rembrandt. Zo is het met loslaten; vasthouden aan het oude bezorgt kramp, het maakt ongelukkig. Als je afscheid weet te nemen van je bestaande verwachtingen, kun je vormgeven aan een nieuwe toekomst.”

Inslikken

Het is dus belangrijk om emoties als verdriet, boosheid en angst te laten gaan. “Inslikken zorgt voor stress, waardoor mensen zich fysiek en mentaal slecht gaan voelen. Het helpt om je verhaal tot in detail te vertellen, want dat stimuleert de verwerking. Aan iemand die je vertrouwt of aan een professional. Als je niet kunt praten of huilen, kun je ook een creatieve manier zoeken om uiting te geven aan je gevoel. Bijvoorbeeld door erover te schilderen, schrijven of muziek te maken.”

Dierenbrein

Volgens de wetenschap heeft de mens naast het menselijk brein ook een zoogdieren- en reptielenbrein. Dat laatste, ook wel het stressbrein genoemd, draait op volle toeren bij verlies door dreigende werking van verlies: is alles nog wel veilig? Lichamelijk ontspannende activiteiten als wandelen, oefeningen, álles watje energie geeft, zijn manieren om fysieke stress los te laten. Het zoogdierenbrein regelt onder meer emoties en rituelen. “Dit brein vraagt erom dat je waardig afscheid neemt van wat je moet loslaten. Het blijft dat signaal uitzenden, net zo lang totdat je er gehoor aan geeft.

In de natuur luisteren zoogdieren daarnaar. Olifanten nemen bijvoorbeeld afscheid door stil te staan bij de dode lichamen van olifanten uit hun groep. Als mens zijn we geneigd om niet te luisteren naar die innerlijke behoefte en door te gaan, niet los te laten. Ik heb wel eens iemand in mijn praktijk gehad die zestig jaar na het overlijden van zijn vader pas afscheid nam, door middel van een ritueel. Voor een ritueel is geen handleiding. Doe wat je voelt wat je wilt doen. Schrijf een brief, gooi een steen in de rivier of voer een denkbeeldig gesprek met wat of wie je loslaat. Maar bedenk zelf wat je nodig hebt. Dat helpt. Echt.”

Je moet niks

De Mönnink adviseert mensen die moeten loslaten het woord ‘moeten’ uit hun vocabulaire te schrappen. “Als je moet presteren, als alles perfect moet gaan zoals je dacht, als alles onder controle moet zijn… dan heb je een hele dobber als je bij verlies merkt dat het allemaal anders loopt. Dat moetisme in je gedachten loslaten is een moeilijk proces maar levert veel energie op. Focus op de kwaliteit van leven door te genieten van de mogelijkheden die er nog wel zijn en niet te blijven focussen op onmogelijkheden. Iemand die ziek is, is meer dan die ziekte. Iemand die zijn baan verloor, is meer dan een werkloze. Je bent nog steeds mens. Juist als je loslaat, kun je ten volle en intens leven. Wie met twee handen loslaat heeft de handen vrij om de toekomst op te pakken.”

Lees meer over dit onderwerp op Verlieskunde.nl