Is er een dierbare overleden en wil je andere koek dan het kleffe plakje cake bij de koffie in een steriel crematorium? Er kan en mag veel meer dan je denkt. Vier ideeën voor een creatieve, anders-dan-anders-uitvaart:

Idee 1: Neem zelf de regie

Truus, de vrouw van Toine van den Dries (1954) tekende een euthanasieverklaring en wilde daarna alles in overleg besluiten. Met haar man, en met hun kinderen. Begraven of cremeren? Alles kwam aan bod: wat voor auto, welk crematorium? Truus was altijd van veel bloemen in huis, dus wilde ze graag dat iedereen een bloem mee zou nemen naar de uitvaart. Het werd een echte bloemenzee.
Truus was huishoudkundige en deed catering voor bruiloften en partijen. Haar aardbeientaart was wijd en zijd bekend. Die kwam dus op de kaart. En ze wilde geen kist maar een baar. Dan moet je een doek van natuurlijke stof gebruiken. Truus herinnerde zich een zijden lap die ze twintig jaar geleden had gekocht: die maakte het helemaal af.
Bijna anderhalve maand lang had Truus afscheid genomen. Toines familie van elf tot twee met soep en broodjes op zondag, haar familie op zaterdag. Zo deden ze dat ook met de vrienden van hun zonen. En met het gymclubje. Tien, twaalf mensen gezellig pratend rond haar bed. Truus wilde thuis overlijden en daar worden opgebaard. Toine en de kinderen hebben haar zelf gewassen en aangekleed, en samen in de doek gewikkeld. Ze zijn niet plotseling overvallen maar konden in elk opzicht heel persoonlijk afscheid nemen: ze hebben zelf de regie genomen.

Idee 2: Organiseer een ‘kinderafscheid’

Ook (kleine) kinderen moeten afscheid van een overleden dierbare kunnen nemen. Waarom niet tijdens een speciaal moment? Dan word je tijdens de uitvaart zelf niet afgeleid en kun samen met je eigen verdriet zijn.
Tijdens het afscheidsmoment voor kinderen leg je de kist wat lager op de grond, op kratjes bijvoorbeeld. En met een mooie doek eromheen. De overledene kan gewoon zichtbaar zijn. Leg knutselmateriaal neer en laat ze iets maken dat straks in de kist mag. Laat muziek horen die ze kennen van hun – bijvoorbeeld – overleden opa of oma. Organiseer een pauze met de chips die ze altijd bij hem of haar kregen en de limonade die altijd werd geschonken. Als de kinderen zijn uitgeknutseld, kun je ze om de kist laten zitten en een voor een laten vertellen wat ze hebben gemaakt en waarom. Daarna kunnen ze hun werkje in de kist leggen. Voor veel volwassen is een moment als dit het hoogtepunt van de uitvaart. En voor kinderen een onvergetelijke herinnering.

Idee 3: Laat de uitvaart fotograferen

Fotograaf Dasha Elfring (1968) legt uitvaarten vast. “Dan zie je later wat er eigenlijk allemaal om je heen gebeurde. Ik ben een paar extra ogen voor de mensen die mij inhuren. Je hebt als familie de blik naar voren, kijkt naar de kist, er gaat van alles door je hoofd. Maar je ziet niet dat mensen elkaar knuffelen, troost zoeken bij elkaar, dat kindjes aan het rondrennen zijn of een mooie tekening zitten te maken. Dat breng ik allemaal in beeld.” Elfring heeft jou en je familie wel nodig om iets moois en intiems te kunnen maken. Ze moet dichtbij kunnen komen. “Dat kan alleen als je elkaar al een keer gezien en gesproken hebt. Een goed gevoel bij mij hebt.”
Voordat een dienst begint laat Elfring aankondigen dat ze op verzoek van de familie aanwezig is. Dan is dat helder en let niemand meer op haar. De Haarlemse heeft haar uitvaartfotografie Stilbeeld genoemd en merkt dat de belangstelling toeneemt. “Meestal krijg je dit niet aangereikt door een uitvaartondernemer.” Dus: ga ik er zelf naar op zoek. Het bestáát.

Idee 4: Ga mee naar de oven

In veel crematoria mag je tegenwoordig zelf de kist naar de oven begeleiden. Tot het laatst moment blijf je dan zo dicht mogelijk bij je overleden dierbare. (Ook het afleggen en aankleden mag je zelf doen. En zelfs de complete dienst samenstellen.) Als de kist helemaal kaal is, rijd je ermee naar de ovenkamer. Daar krijg je uitleg. Je kunt dan nog een ritueel doen, een gedicht voorlezen of wat bidden. Daarna is het moment daar. De klep gaat open. Als de kist op gelijke hoogte is met de oven, krijg je een vuurvast steentje te zien met een uniek nummer. Zo weet je naderhand zeker dat je de juiste as terugkrijgt. Samen met een medewerker duw je de kist de oven in. Klaar. Je voelt de warmte, de hete lucht… Zo ben je tot letterlijk het állerlaatste moment samen met je dierbare. Dan laat je hem of haar los. Letterlijk. Mooi toch?

Dit moet allemaal

• Een arts moet zo snel mogelijk de oorzaak van het overlijden vaststellen
• Je moet aangifte van overlijden doen in de plaats waar de dood is vastgesteld. Dat kan de uitvaartbegeleider ook doen. De gemeente verstrekt dan een akte van overlijden en een verlof tot begraven of cremeren
• De kist, mand of wade van je dierbare krijgt een uniek registratienummer met bijbehorend registratieformulier
• Op het moment van begrafenis of crematie moet je je overleden dierbare volledig hebben bedekt: met doeken of een wade, of in een gesloten kist of mand liggen

Dit mag allemaal

• Je overleden dierbare verzorgen, wassen en aankleden (zelf of samen met de uitvaartbegeleider)
• Je overleden geliefde thuis opbaren (of in het tuinhuisje?)
• Voor een mand in plaats van een houten kist kiezen. Of voor een opbaarplank, waarop de je overledene gewikkeld in een wade legt
• Zelf je dierbare in de kist leggen en zelf de kist sluiten, dragen en vervoeren
• Een kerkdienst of bijeenkomst op het strand of andere locatie houden
• Meegaan naar de ovenruimte van het crematorium

Uitvaart anders?

• Karakteruitvaart.nl
• Stilbeeld.nl
• Brokkingenbokslag.nl
• Rooshert.nl
• Netwerkuitvaartvernieuwers.nl

Tekst: Wim Spijkers