Artis, 1966. Wereldster Graham Nash wil ter plekke wel iets met pubermeisje Marion Bloem.  #Metoo of niet?  Nathan Vos, hoofdredacteur van Zin, vindt het over het randje. Bloem (1952) zelf maakt zich er minder druk over. Op jongere en latere leeftijd maakte ze wel schokkender ervaringen mee. “Nash is niet meer dan een grappige herinnering, terwijl ouders van veertienjarigen wellicht anders aan zullen kijken tegen dit verhaal.” Een halve eeuw later komt ze hem weer tegen. Lees hieronder verder en vorm je eigen mening!

Als de 14-jarige Marion Bloem (1952) Artis bezoekt, wordt ze aangesproken door een Engelssprekende ‘rare oude man’. Het blijkt songwriter Graham Nash te zijn, op dat moment bandlid van The Hollies. Hoewel Bloem zelf meer oog heeft voor de gorilla’s, werd het toch een mooie anekdote. Die later nog een staartje krijgt. Voor Zin zet ze alles op papier.

Deel 4. Mijn optreden die middag gaat over het gedeelde verleden van mijn zus en mij.

Nooit eerder heb ik zo sterk gevoeld hoeveel onze herinneringen elkaar overlappen. Ik besef dat ik totdat ik mijn huidige man leerde kennen, met niemand zoveel heb meegemaakt, gepraat en ondernomen als met mijn zus. Als zij deze wereld verlaat, neemt zij mij voor minstens de helft mee. Met tegenzin rijd ik naar de muziekhal waar ik van het management uiteindelijk tien minuten heb gekregen om na de soundcheck en voor het eten met Graham Nash te praten. In dat gesprek heb ik eigenlijk geen zin meer, want de enige met wie ik graag over het weerzien zou napraten is Joyce, maar nu heeft zij andere, urgentere zaken aan haar hoofd en zal ik haar met dit Nash-avontuur niet lastigvallen.

De roadmanager ontvangt mij met de woorden:

“Ha, ben jij die 14-jarige? Ik herken je van de foto.” Nash draagt een donkere zijden pyjama en loopt op blote voeten. Ook hij zegt: “Ha, daar hebben we de 14-jarige!” “Kun je je het nog herinneren?” vraag ik. “Natuurlijk,” zegt hij. Ik geloof hem niet. Zijn blik is nog precies zoals toen, met de pauwenveer in de hand. Deze zelfverzekerde man wijst mij plaats te nemen in een plastic kuipstoeltje bij een salontafel in een verlaten deel van een grote ruimte waar meer mensen rondlopen. Hij neemt plaats op de bank. Niemand zal ons storen. Toch durf ik niet te beginnen. Ik klungel met mijn iPhone, weet opeens niet meer waar het opname-icoontje zit, maar heb gelukkig ook mijn fototoestel meegenomen en die zet ik aan op film. “Vind je het goed dat ik alles opneem?” vraag ik. Weer zegt hij: “Natuurlijk.” De dame van het management had mij gevraagd: “Waarover wil je met Nash spreken?” “Over persoonlijke zaken,” had ik geantwoord, waarop zij zei: “Ik denk niet dat hij daar trek in zal hebben. Maar daar kom je nog wel achter.”

Zoals we niet echt naast elkaar, maar ook niet tegenover elkaar zitten,

merk ik dat ik eigenlijk alleen maar over Joyce wil vertellen, over mijn zorg om haar, over mijn angst mijn zus te verliezen, en hoe ze al mijn herinneringen mee zal nemen naar haar graf als de ziekte het wint. Ik zeg: “Door mijn zus ben ik daar in Artis blijven staan. Als zij er niet bij was geweest, had ik misschien nog steeds niet geweten wie je was.” Omdat ik daarna zwijg, neemt hij het gesprek over. Hij vraagt of ik nog altijd getrouwd ben en schrikt als ik zeg: “Al 45 jaar.” Hij antwoordt dat hij daarvan onder de indruk is, hij herhaalt dat, schudt zijn hoofd en mompelt: “Al 45 jaar…” Hij heeft net een jarenlange vechtscheiding achter de rug na een huwelijk van 38 jaar met een vrouw zo oud als ik. “Het heeft veel verdriet en ellende gekost en het gaat alleen nog maar over zaken die niks met liefde te maken hebben,” klaagt hij. “Alles gaat stuk en je verliest niet alleen je partner. Je raakt alles kwijt, huis, kinderen, kleinkinderen, de hele rataplan.”

Als hij informeert naar de gezondheid van mijn man, alsof hij weet wat er bij ons gaande is,

vertel ik van de prostaatkanker die veertien jaar geleden bij mijn man gediagnosticeerd is. Ons gesprek is als van twee schoolgenoten die elkaar na vijftig jaar terugzien, en toch anders. Ik let op dat ik niet over mijn zus begin, want dan zal ik moeten huilen. Dat wil ik onder geen voorwaarde. Als ik vertel over die keer dat hij bij die toegift, veertig jaar geleden, naar mij wees, onderbreekt hij mij luid, ruw, met de zin: “Because you are a very beautiful woman!” Hij brengt me daarmee van mijn stuk. Terwijl ik nadenk hoe ik verder moet met dit gesprek, vraagt hij: “Wat is jouw beste boek? Welk boek van jou moet ik lezen?” “Er is er maar een in het Engels vertaald,” antwoord ik, “en die uitgever is failliet. Maar ik wil graag nog van jou weten waarom jij mij, een 14-jarig kind, hebt aangesproken in Artis. Is dat hoe jij aan je inspiratie komt, door je impulsen te volgen, omdat je het voor het creatieve proces nodig hebt om telkens de onzekerheid en het onbekende op te zoeken?” Zijn antwoord is: “Heb je kaarten voor het concert? Nee? Dan regel ik die voor je, hoeveel wil je er?” Ik mis mijn zus als ik in de zaal zit en de songs mogelijk antwoord geven op de vraag die ik hem had willen stellen.

Doordat de zaal uitverkocht is, zit ik in een rare hoek en heb ik vooral zicht op de rug van Nash.

Zijn songs worden er niet minder mooi door. Als ik zijn tengere bejaarde gestalte zie bewegen, zo’n oude man op blote voeten, sluit ik mijn ogen om me volledig over te geven aan zijn muziek. Ik mis mijn zus met wie ik dit concert had willen delen. Ik hou van zijn composities, in de woorden herken ik mijn eigen leven, ze worden van mijzelf. Ik open mijn ogen weer omdat ik haar elk detail van het concert wil vertellen, mocht zij daar belangstelling voor hebben, wat ik echter betwijfel. Concerten bijwonen van popsterren uit een ver verleden zijn voor haar nu vast geen prioriteiten meer.

Na afloop kom ik Nash in de artiestenfoyer nog even plichtmatig danken voor het concert.

“Did you like the concert?” vraagt hij, en ik antwoord: “It gave me all the answers to the questions that I did not dare to ask.” Tot slot wil ik voor Joyce een selfie van Nash en mij maken, maar hij roept zijn vriendin Amy, een jongedame die zijn kleindochter zou kunnen zijn. Haar fragiele lichaam is als dat van een 14-jarige. Haar kleding doet me denken aan Scandinavische traditionele vissersvrouwkledij, maar is waarschijnlijk van een excentrieke dure ontwerper uit New York. Amy moet de foto’s nemen. Zij maakte ook de foto’s op het hoesje van mijn nieuwe soloalbum, vertelt Nash trots. Als we poseren zegt Amy tegen mij: “Wat sta je er raar bij. Waarom die rare houding?” Ik antwoord: “Omdat ik precies zo met hem op de foto wil staan zoals we vijftig jaar geleden samen in Artis gefotografeerd zijn.” Nash lacht. Amy haalt haar schouders op en zegt: “Dat ziet er stom uit. Maar als jij dat leuk vindt, mij best.”

Artis, 1966. Wereldster Graham Nash wil ter plekke wel iets met pubermeisje Marion Bloem.  #Metoo of niet?  Nathan Vos, hoofdredacteur van Zin, vindt het over het randje. Bloem (1952) zelf maakt zich er minder druk over. Op jongere en latere leeftijd maakte ze wel schokkender ervaringen mee. “Nash is niet meer dan een grappige herinnering, terwijl ouders van veertienjarigen wellicht anders aan zullen kijken tegen dit verhaal.” Een halve eeuw later komt ze hem weer tegen. Lees hieronder verder en vorm je eigen mening!

Als de 14-jarige Marion Bloem (1952) Artis bezoekt, wordt ze aangesproken door een Engelssprekende ‘rare oude man’. Het blijkt songwriter Graham Nash te zijn, op dat moment bandlid van The Hollies. Hoewel Bloem zelf meer oog heeft voor de gorilla’s, werd het toch een mooie anekdote. Die later nog een staartje krijgt. Voor Zin zet ze alles op papier.

Deel 3. Naderhand stond er in een tijdschrift een foto van Nash met Joyce en mij met het bijschrift:

‘Graham Nash werd omringd door jonge meisjes’. Ik was erdoor beledigd, vond het niet terecht dat ik als een fan was neergezet, temeer daar ik bij mijn grootouders de betekenis van to make love had opgezocht en we in de Muziek Expres hadden gelezen dat Nash op dat moment nog getrouwd was. Mijn opa had grapjes gemaakt over de soulbroek van Nash die strak stond en ik had niet begrepen waarom mijn ooms hard moesten lachen, toen mijn opa zei: “Hij vond je echt leuk hè?” Ongeveer zes, zeven jaar later, inmiddels had ik het huis verlaten, was getrouwd en moeder van een baby, stond in een van de bladen waarop mijn zus geabonneerd was, een interview met Nash. Opgetogen kwam Joyce het mij voorlezen. Nash gaf daarin antwoord op een reeks vragen. De laatste was: wat is uw interessantste belevenis uit uw periode bij The Hollies? Het antwoord van Nash verwees naar Artis, waar hij op een jonge olifant moest zitten die op hol sloeg. “Hij kent je nog,” zei mijn zus licht opgewonden, “hij is je niet vergeten.”

Ruim tien jaar na Artis kreeg ik van Joyce vier kaartjes cadeau voor een optreden van Crosby en Nash.

Wij en onze echtgenoten zaten ergens in het midden van de zaal. Inmiddels was ik een fan van Crosby, Stills, Nash en Young, maar een concert met alleen Crosby en Nash op het podium viel me een beetje tegen. Toen het publiek na afloop bleef applaudisseren, trok mijn zus mij mee naar voren, waar we tussen andere dringende jonge vrouwen stonden die “bis bis” riepen. Het zaallicht was aan. Nash en Crosby kwamen terug op het podium voor een laatste toegift, en Nash zei: “Dit nummer zing ik speciaal voor jou.” Daarbij wees hij de zaal in. Alle ogen van de vrouwen om mij heen waren plots op mij gericht. Terwijl Nash en Crosby Teach your children well speelden, werd ik aangestaard door opgewonden vrouwen die naar mij gebaarden en bleven herhalen: “Hij wees naar jou. Hij doet dit speciaal voor jou.” Na een derde toegift was het echt voorbij. Nash en Crosby verdwenen tussen de coulissen en technici ruimden het podium op. “Je moet naar hem toe,” zeiden vrouwen die zagen dat ik terug de zaal inliep, naar mijn man, die naast de echtgenoot van Joyce, op zijn stoel in de zaal was blijven zitten. En toen werd ik door vier sterke naar vers zweet ruikende armen opgetild, op het podium getrokken en liet ik me als een dom schaap meenemen naar achter het toneel. Een van de heren klopte op een gesloten deur, ging ernaar binnen, kwam weer naar buiten en zei: “Nash vraagt of je even wilt wachten want hij gaat net onder de douche.

Tegenstribbelen

Ik was de enige in dat donker bij die kleedkamerdeur en wist me geen raad. Waarom was ik niet meteen rechtsomkeert gegaan? Waarom stribbelde ik niet tegen toen ze me het podium optrokken? Zouden ze denken dat ik een groupie ben? In mijn tas had ik een pen en een dagboekje. Ik scheurde een bladzijde uit het boekje en schreef erop: ‘Do you remember the young elephant that wanted to throw you off its back? Do you remember the green apples and the corset of plaster? Sorry I have to go.’

Please wait!

Ik vouwde het toch al kleine papiertje in vieren en wilde het net onder de deur schuiven toen deze openzwaaide. Iemand van de techniek liep naar buiten en ik drukte hem het papiertje in de hand met de woorden “Please give this to Graham Nash because I have to leave now.” Hij liep er meteen mee terug naar binnen, terwijl ik me in de richting van het inmiddels zo goed als leeggeruimde podium haastte. Achter mij hoorde ik stemmen. Iemand riep: “Please wait.”

Met de gitaar in zijn hand

Ik herkende de stem van Nash die een shirt over zijn nog druipende lange haren en zijn half natte lijf trok. Waterdruppels vielen op de vloer. Nash vroeg of ik mee naar binnenging, de kleedkamer in, daar iets drinken en daarna ergens naartoe waar we rustig konden praten, in zijn hotel, of als ik dat liever niet wilde, in een etablissement waar fans hem niet zouden lastigvallen. En ik antwoordde: “Nee, sorry, ze wachten op me, ik heb geen tijd.” Hij keek me vragend in de ogen, met een lieve glimlach, en ik realiseerde me dat ik hem nog altijd niet aantrekkelijk vond. Van ver, vooral toen hij met de gitaar in zijn hand gepassioneerd stond te zingen, tijdens die oude hit die hij volgens de omstanders aan mij had opgedragen, vond ik hem leuker. Van dichtbij was hij toch weer die man in Artis met een ietwat krampachtige mond. “Weet je nog van de olifant?” vroeg ik. “Natuurlijk,” lachte hij. We praatten in het donker. Crosby stond er geïnteresseerd, maar zwijgend bij. Nash, zoveel losser en leuker dan die keer in Artis, was niet opwindend genoeg om mijn boeiende echtgenoot en mijn zus en zwager nog langer in de foyer te laten wachten. Ik overwoog of ik zou zeggen dat ik als 14-jarige geen idee had wat hij van me wilde, en vragen of hij vaker op die manier 14-jarige maagden had geprobeerd het bed in te praten, of dat ik alles ongezegd zou laten. En ik besloot tot het laatste.

Nash gooide de deur van de kleedkamer wijd open met een uitnodigend gebaar om die ruimte, waar een grote tafel volstond met fruit, chips en drank, binnen te treden.

Ik bleef hardnekkig op de gang staan. We spraken over het concert. Ik zei niet dat ik hun optreden niet zo goed vond als de albums die ik in de loop der jaren van Crosby, Stills, Nash and Young had aangeschaft en vaak beluisterde. Integendeel, waarom weet ik niet, misschien omdat het na een paar aardige woorden makkelijker zou zijn om te vertrekken, slijmde ik: “Jullie zijn vooruitgegaan.” Nash keek verrast op. Met een schuine blik naar Crosby zei hij: “Ik denk zelf dat we nog veel moeten leren.” Ik keek van hem weg, naar Crosby. Op zijn vraag hoe met me ging, wat ik deed, was mijn antwoord kort: “Ik ben getrouwd en heb een kind.” Vervolgens liep ik abrupt weg, zonder te vertellen dat ik psychologie had gestudeerd, een paar korte speelfilms had gemaakt die op buitenlandse festivals draaiden, en dat ik een aantal jeugdboeken had gepubliceerd. Ik was plots, misschien door zijn eerlijke antwoord op mijn leugentje, beschaamd dat ik me als een groupie mee had laten nemen. Ik wist niet hoe gauw ik in de foyer op zoek moest naar mijn gezelschap om weer naar huis te kunnen.

In 2016 was er een optreden van Graham Nash gepland in de stad vlak bij mijn dorp.

Ik moest die middag zelf ergens anders optreden, maar zou eindelijk met hem het gesprek willen voeren dat ik niet had aangedurfd toen ik nog 24 was en hem de vraag stellen die op mijn lippen brandde terwijl hij onder de douche het podiumzweet van zijn lijf schrobde: kon het je niet schelen dat ik een maagd van 14 was, of was dat juist waarom je me in je hotel had uitgenodigd? Het uurtje gesprekstijd dat ik van het management toebedeeld kreeg, viel precies op het tijdstip dat ikzelf moest optreden in een stad ruim zeventig kilometer verderop. Net voor zijn optreden of meteen erna mocht ik hem niet spreken. “Nash is al een oude man, tevoren moet hij eten en zich concentreren op zijn optreden. Erna is hij te moe want hij heeft een zware tour.” Maar ik bleef aandringen. Het leek vergeefs, totdat ik smeekte of ze hem de foto wilden laten zien van vijftig jaar geleden in Artis. Ik zou blij moeten zijn dat het op het laatste moment gelukt is hem te spreken, maar als ik mijn zus opbel of ze meegaat naar het concert, verneem ik van mijn zwager dat er bij haar voor de derde maal carcinomen zijn aangetroffen en deze keer in die mate dat er geen behandelingen meer mogelijk zijn, behalve palliatieve zorg. Ik zie af van het concert.

Lees hier het aller laatste deel!