Ik vond het een gemakkelijk leesbaar boek. Het is geen literair hoogstandje maar voor een boek tussendoor lekker vlot leesbaar. Soms deed het me erg aan een filmscript denken. Ook wordt er dan weer vanuit de ik-vorm (Brigitte) dan weer door een alwetende verteller geschreven.

Het boek omschrijft wat er nu eigenlijk achter de schermen gebeurd in de uitgeverswereld. Alle gevechten die er gevoerd moeten worden en hoe de media van nu alles beïnvloed en hoe lastig het voor auteurs en uitgevers kan zijn. Niet alleen het boek moet goed zijn, maar ook de schrijver/schrijfster moet mediageniek zijn. Het verhaal is vermakelijk maar niet echt spannend. Er zat voor mij geen verrassing in het boek en ook het einde was voorspelbaar. Er komt ook nog een vleugje romantiek bij kijken.

De personages in het boek hebben geen echte diepgang en daardoor leef je niet echt met ze mee. Her en der zitten wel een paar zeer herkenbare grapjes in het boek verwerkt waardoor je regelmatig moet lachen om de dubbele toon in het boek. Na het lezen van het boek heb ik niet echt de behoefte om de film te zien, maar misschien moet ik dat toch maar doen om te zien of de film beter is. Het verlangen is een makkelijk leesbaar en soms vermakelijk boek over de boekenwereld, maar niet echt spannend.

Voor mij 3 sterren waard

Nel Boersma

Het boek “Zussen” van Hinke Piersma beschrijft het waargebeurde verhaal van de drie Joodse zussen Hendrix, wonend in Amsterdam in de jaren 20 van de vorige eeuw. Ina, de oudste, is dromerig en leest het liefst boeken van Nederlandse en Franse schrijvers. Greta, de middelste, zoekt de lichte kant van het leven en maskeert haar onzekerheid met frivoliteit. Els, de jongste, heeft het hart op de tong liggen.

Het boek belicht de levens van de drie zussen en hun familie ((schoon-)ouders, kinderen van Ina en Greta, zwagers, schoonzusjes) en parallel daaraan de levens van de Joden in Amsterdam en daarbuiten in aanloop naar de tweede wereldoorlog.
Na de machtsovername door Hitler in 1933 wint antisemitisme terrein. Bedrijven worden gemaand geen Joden meer in dienst te nemen. Geen werk betekent geen inkomen, je huis moeten verlaten en steeds grotere armoe. Uiteindelijk eindigen de meeste Joden in vernietigingskampen als Auschwitz en Sobibor.

De drie zussen raken elkaar in de oorlog kwijt en moeten ieder voor zich zien te overleven. Els en haar man reizen via Zwitserland en Spanje naar Engeland. Greta en haar man proberen tevergeefs in IJmuiden de boot naar Engeland te nemen en Ina, haar man en twee van haar drie kinderen overleven de oorlog niet.

Het verhaal geeft een schrijnend beeld van hoe Joden steeds verder in de knel komen en nauwelijks bewegingsvrijheid hebben. Huizen worden geconfisqueerd, Joodse eigendommen geroofd en moeders ‘geven hun kinderen weg’ in de hoop op een betere woonplek voor hen om de oorlog te overleven. Dit leidt na de oorlog tot rechtszaken over wie de voogdij krijgt over de ouderloze kinderen. Om Anneke, het jongste kind van Ina, wordt spreekwoordelijk gevochten over bij wie ze het beste af is om op te groeien.

Hinke Piersma studeerde geschiedenis aan de UvA en is verbonden aan het NIOD. Zij heeft dit boek geschreven met gebruikmaking van o.a. het archief van Els van Dien-Hendrix (de jongste van de drie zussen) die als bibliothecaresse werkzaam was en alle correspondentie tussen de familie bewaard heeft. Het boek is voorzien van foto’s van de drie zussen en hun familie, ter beschikking gesteld door Anneke.

Voor wie geïnteresseerd is in de Joodse geschiedenis in Nederland tijdens de tweede wereldoorlog, is dit een prettig leesbaar boek. Ik geef het boek 4 sterren mee.

Charlotte v.der Valk

“Lente” van Karl Ove Knausgård is het derde boek uit een serie van vier. Het vierde boek, “Zomer” komt in juni van dit jaar uit. De eerste twee boeken heb ik niet gelezen, maar dit boek is prima op zichzelf te lezen.

De auteur richt zich in dit boek tot zijn jongste dochtertje van 3 maand oud; met haar maakt hij een autotocht naar het ziekenhuis, waar zijn vrouw is opgenomen met een ernstige depressie. Het boek beschrijft deze ene dag, met daarin mooie sfeertekeningen, veel terugblikken, en uitgebreide filosofieën. Knausgård blinkt uit in het beeldend vertellen; je komt echt “in” de situatie. Soms in een simpele stijl, zoals bijvoorbeeld in de gesprekken met zijn andere drie kinderen. Soms ook heel uitgebreid, met lange zinnen, bijzinnen en bijzinnen van bijzinnen; wat de leesbaarheid niet altijd vergemakkelijkt. Zo gebruikt hij twee hele bladzijden om over een rode emmer te filosoferen; enerzijds over de fysische eigenschappen ervan, maar vooral over de betekenis, functie van deze emmer en de gevoelens en emoties die dat oproept. Deze manier van beschrijven, werkelijkheid tegenover gevoel en emotie, komen we vaker tegen in het boek.

Opvallend vind ik het dat de schrijver vrij nuchter schrijft over de depressie van zijn vrouw. Hij vindt dit iets waar hij haar niet bij kan helpen en waarin zij zelf een uitweg moet zien te vinden. Haar depressie speelt ook maar een kleine rol in het boek; de sfeer wordt er niet door bepaald en de schrijver is eigenlijk trots dat hij zijn gezin zo goed draaiende houdt. Ik vind het prettig dat in de epiloog, 2 jaar na dato, hij wat meer vertelt over de afloop van deze heftige periode. De illustraties van Anna Bjerger vind ik mooi, dromerig en geven het boek zeker meerwaarde.

Moeilijk om voor dit boek sterren uit te delen; ik geef 5 sterren voor de sfeertekeningen, 2 voor de soms wat te uitgebreide filosofische gedachten. Ik houd het op 3 sterren voor het geheel. Een boek om met aandacht te lezen en de pareltjes er uit te halen, maar geen boek dat ik bijvoorbeeld op vakantie zou lezen.

Marijke Diender

De eerste twee delen Herfst en Winter uit de reeks De Vier Seizoenen heb ik niet gelezen, maar dat vormde geen belemmering om te kunnen genieten van deze indrukwekkende driedelige novelle.

Een dag
In ‘Lente’ wordt het leven beschreven aan zijn dan nog maar twee maanden jonge dochter Anne. Hij vertelt zijn kind tijdens een rit van zonsopgang tot zonsondergang over de wereld die ze nog moet leren kennen. Ze zijn onderweg naar het ziekenhuis waar haar moeder Linda is opgenomen voor behandeling van een depressie. Als vader heeft Karl Ove Knausgård de zorg voor hun vier kinderen op zich genomen, maar hij zou liever ergens gaan zitten schrijven.

‘Ik weet niet hoe je leven zal zijn, ik weet niet hoe het ons zal vergaan, maar ik weet hoe jouw leven is, en hoe we het nu maken, en aangezien je je hier niets van zult herinneren, nog niet het kleinste dingetje, zal ik je een dag uit ons leven vertellen, de eerst lente dat je erbij was.’

De eerste weken van haar korte leven heeft hij geen contact kunnen krijgen met deze baby en hij was zelfs bang dat ze een hersenbeschadiging zou hebben opgelopen door overmatig medicijngebruik door de moeder. Maar na enige tijd zag hij blijdschap in haar ogen en ging zich afvragen wat voor persoonlijkheid dit kind zou hebben? En vraagt zich meteen af wat persoonlijkheid eigenlijk is.

Werkelijkheid
Hij vertelt zijn dochter over werkelijkheid en wat hij als werkelijkheid ervaart. Dit kenmerkt naar mijn mening ook de manier van schrijven van deze auteur.

‘Steeds vaker komt het me voor dat we in twee werkelijkheden leven, een is fysiek, materieel, biologisch, chemisch, dat is de wereld van de dingen en de lichamen, die we misschien de werkelijkheid van de eerste graad zouden kunnen noemen, en een is abstract, immaterieel, taal en gedachten betreffend, dat is de weeld van de relaties en het sociale, die we de werkelheid van de tweede graad kunnen noemen. De eerste werkelijkheid wordt gestuurd door wetten… …terwijl de tweede werkelijkheid relatief en onderhandelbaar is.’

Zelfmoord
De vader van de auteur sprak soms over zelfmoord als fenomeen. Hij las over zelfmoorden en besprak deze met zijn zoon. Indertijd begreep de auteur niet dat het altijd een reden heeft dat iemand het over een bepaald onderwerp heeft en vraagt zich later af waarom hij dood wilde.

‘Hij was een mens zonder bindingen. Hij heeft er een keer over geschreven in zijn dagboek, dat hij altijd een heel eenzaam mens was geweest… Je begrijpt, de schoonheid van deze wereld betekent niets als je er alleen in staat.’

Spanning
Terwijl je verder leest in ‘Lente’ voel je dat er een bepaalde spanning wordt opgebouwd. Geen spanning zoals in een thriller het geval is, maar de auteur werkt duidelijk naar een eind toe.Het steeds weer teruggrijpen naar het verleden en dat combineren met het uitspreken van hoop op een leven met mooie ervaringen voor zijn dochter zijn bovendien ontroerend om te lezen. Hier noemt hij de vier seizoenen in de hoop dat zijn dochter ook met de duistere kanten in het leven om zal kunnen gaan.

‘Iets in mij herinnerde zich het gevoel van op dat gras lopen toen ik klein was en het hele jaar in dat bos rondliep, toen ik zonder dat ik het wist een reservoir aan natuurgevoelens opbouwde, die als een lawine konden losraken als iets onverwachts ze tot leven wekte – het geluid van een vogel in de lente, de koele, als het ware glanzende lucht op een zomermorgen, de geur van de natte sneeuw in de winter, de mist in het donker op een herfstavond. Ik hoopte dat jij en je broer en zussen dat ook zouden hebben als jullie volwassen waren.’

Na al dit moois lees ik woorden die er uitsluitend staan omdat met de uitgever een bepaald aantal woorden afgesproken is, zo lijkt het. Dat valt me dan weer rauw op mijn dak.
‘We reden de heuvel af, over de vlakte, de volgende heuvel op en name de afslag naar Helsingborg, door een zwak glooiend, ondefinieerbaar gebied, stad noch geen-stad, en kwamen toen bij de grote rotonde, de weg werd als het ware een paar honderd meter lang ingesloten door gebouwen…’

Dit neemt niet weg dat over het algemeen hier sprake is van een pracht van novelle, geschreven op de onnavolgbare wijze van Karl Ove Knausgård.
Ik heb ‘Lente’ graag gelezen.

Mieke Schepens

Een mooi stuk naslagwerk over de vreselijkheden in de oorlog.

Zussen is een mooi geschreven waargebeurd verhaal. De schrijfster heeft ontzettend veel onderzoek gedaan en is niet over één nacht ijs gegaan. De familiegeschiedenis is tot in de kleinste details beschreven en maakt het verhaal tot een prachtige familiegeschiedenis. Duidelijk komt er naar voren hoe verschillend de drie zussen zijn en ook hele verschillende keuzes maken tijdens de oorlog. En ondanks dat de zussen niet eens zo’n goede band hadden, komen de twee overgebleven zussen na de oorlog op voor het kindje van de oudste zus. Hoe schrijnend dit was na alle ellende van de oorlog, het getouwtrek van een ieder om Anneke. Ik vond het boek erg leerzaam en heeft mij meer duidelijkheid gegeven over hoe het joodse volk werd onderdrukt in de oorlog, en niet alleen door de Duitsers.
Het boek is als een documentair verslag beschreven, wat ik persoonlijk jammer vond. Dit leest voor mij niet prettig. Had het persoonlijk liever in een roman gezien, maar ben mij wel bewust dat dan de werkelijkheid wordt verdraaid of mooier gemaakt. Het boek is goed geschreven en overzichtelijk. In drie gedeeltes worden de drie zussen gevolgd bij hun keuzes. Voor de oorlog, tijdens de oorlog en na de oorlog. Al met al een mooi stuk naslagwerk van de vreselijkheden in de oorlog. Ik geef het boek 3,5 ster. Ondanks dat het niet een roman was bleef het mij toch boeien.

Jolanda Dijkstra – Klinkenberg